aixmes.com

>> Λίγες μέρες πριν: «Κάτω από τη γη ο πόλεμος των στοών εντάθηκε. Στις 23 Μαΐου οι αμυνόμενοι εντόπισαν άλλη μια στοά και μπήκαν σε αυτήν. Καθώς κατέβαιναν τη στενή δίοδο με το φως των δαυλών να τρεμοσβήνει, ξαφνικά βρέθηκαν πρόσωπο με πρόσωπο με τον εχθρό.

>> Στις 28 Μαΐου: «…Αυτοί οι ανταγωνισμοί ήταν παλιά ιστορία. Το θρησκευτικό σχίσμα, η άλωση της Κωνσταντινούπολης στη διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας, η εμπορική αντιπαλότητα Βενετών και Γενοβέζων –όλα αυτά οδήγησαν στις κατηγορίες για απληστία, προδοσία, απραγία και αλαζονεία των τελευταίων τεταμένων ημερών. Κάτω όμως από την εικόνα της διχόνοιας και της απελπισίας, υπάρχουν ενδείξεις ότι όλες οι πλευρές έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό για την κοινή άμυνα στις 28 Μαΐου. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος πέρασε την ημέρα του οργανώνοντας, παρακινώντας και δίνοντας οδηγίες στους πολίτες και όλες τις ομάδες υπερασπιστών –Έλληνες, Βενετούς, Γενοβέζους, Τούρκους και Ισπανούς– να εργαστούν μαζί για τον κοινό στόχο. Γυναίκες και παιδιά δούλευαν συνεχώς, μεταφέροντας πέτρες ως τα τείχη για να τις πετάξουν στον εχθρό…»

>> Το πρωϊνό της 29 Μαΐου: «Για 53 μέρες, η μικρή τους δύναμη είχε αντιμετωπίσει την ισχύ του οθωμανικού στρατού. Είχαν αποκρούσει τον πιο βαρύ βομβαρδισμό του Μεσαίωνα από το μεγαλύτερο κανόνι που είχε κατασκευαστεί ποτέ – υπολογίζεται στις 5.000 βολές και στους 28 τόνους πυρίτιδας. Είχαν αντισταθεί σε τρεις μαζικές επιθέσεις και σε δεκάδες αψιμαχίες, σκότωσαν χιλιάδες Οθωμανούς στρατιώτες, κατέστρεψαν υπόγειες στοές και πολιορκητικούς πύργους, έκαναν ναυμαχίες, εφόδους και ειρηνευτικές συναντήσεις, και προσπάθησαν ακατάπαυστα να φθείρουν το ηθικό του εχθρού –και είχαν φτάσει πολύ πιο κοντά στην επιτυχία από ό,τι πιθανόν να νόμιζαν…».

>> 29 Μαΐου: «…Και τότε δύο παράξενα συμβάντα άλλαξαν την τροπή της μάχης. Πεντακόσια μέτρα μακρύτερα, προς το παλάτι των Βλαχερνών, οι αδελφοί Μποκιάρντο είχαν απωθήσει με επιτυχία τα στρατεύματα του Καρατζά Πασά, εκτελώντας εφόδους από την Κερκόπορτα, την κρυμμένη δίοδο σε μια γωνία των τειχών. Η πύλη αυτή ήταν γραφτό να επιβεβαιώσει την παλιά προφητεία.  Καθώς είχε αρχίσει να ξημερώνει, κάποιοι άνδρες του Καρατζά Πασά εντόπισαν την ανοιχτή πόρτα και όρμησαν μέσα. Πενήντα κατάφεραν να ανεβούν τα εσωτερικά σκαλοπάτια και αιφνιδίασαν τους στρατιώτες στην κορυφή του τείχους. Μερικοί σφαγιάστηκαν, άλλοι προτίμησαν να πηδήξουν προς το θάνατο. Δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς συνέβη μετά. Φαίνεται ότι οι εισβολείς απομονώθηκαν με επιτυχία πριν κάνουν μεγαλύτερη ζημιά, κατάφεραν όμως να κατεβάσουν το λάβαρο του Αγίου Μάρκου και τα αυτοκρατορικά λάβαρα από κάποιους πυργίσκους και να τα αντικαταστήσουν με οθωμανικά.

Στο ανάχωμα, ο Κωνσταντίνος και ο Ιουστινιάνης δεν γνώριζαν τις εξελίξεις. Κρατούσαν τις θέσεις τους με αυτοπεποίθηση , όταν η ατυχία τους κατάφερε ένα πιο σοβαρό πλήγμα. Ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε. Για πολλούς ήταν ο Θεός των χριστιανών ή των μουσουλμάνων που απάντησε ή απέρριψε τις προσευχές και προκάλεσε αυτό το γεγονός. Για τους διαβασμένους Έλληνες ήταν μια στιγμή βγαλμένη κατευθείαν από τον Όμηρο: μια ξαφνική αλλαγή στην τροπή της μάχης που προκλήθηκε, σύμφωνα με τον Κριτόβουλο, από  “την κακή και αδυσώπητη μοίρα”, τη στιγμή που μια γαλήνια και ανελέητη θεά που παρακολουθεί τη μάχη με ολύμπια αποστασιοποίηση αποφασίζει να ανατρέψει το αποτέλεσμα, κάνοντας σκόνη τον ήρωα και λυγίζοντας τα γόνατα του».

>> Η επόμενη μέρα: «Η εικόνα ήταν μελαγχολική. Ο Μωάμεθ πέτυχε ό,τι είχε ονειρευτεί. Στο τέλος μιας τρομακτικής μέρας, όταν πια είχε κατακτήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία τη μεγάλη υπερδύναμη του καιρού του, έριξε μια ματιά στην απαρχή της δικής του παρακμής. Διέσχισε πάλι έφιππος την ερειπωμένη πόλη. Ατέλειωτες ουρές αιχμαλώτων στοιβάζονταν σε πρόχειρες σκηνές έξω από την τάφρο. Όλος σχεδόν ο πληθυσμός των 50.000 κατοίκων είχε οδηγηθεί στα πλοία και στο στρατόπεδο, ενώ περίπου 4.000 είχαν σκοτωθεί στις μάχες εκείνης της μέρας. Χωριστά από τις οικογένειες τους, τα παιδιά ακούγονταν να φωνάζουν τις μητέρες τους, άνδρες να ψάχνουν τις γυναίκες τους, όλοι “αποσβολωμένοι από την καταστροφή”. Στο οθωμανικό στρατόπεδο είχαν ανάψει φωτιές και γιόρταζαν, τραγουδούσαν και χόρευαν με αυλούς και νταούλια. Έντυσαν τα άλογα με ράσα ιερέων και περιέφεραν τον Εσταυρωμένο με τουρκικό φέσι, σε μια χλευαστική παρέλαση στο οθωμανικό στρατόπεδο. Κάποιοι αντήλλασαν τις λείες τους, και άλλοι πουλούσαν ή αγόραζαν πολύτιμες πέτρες. Λέγεται ότι πολλοί έγιναν πλούσιοι σε μια μέρα “αγοράζοντας κοσμήματα για λίγες δεκάρες”, “το χρυσάφι και το ασήμι άλλαζαν χέρια στην τιμή του τσίγκου”.

»Αν και η μέρα κύλησε με δραματικές σκηνές και τρομακτικές σφαγές, η συμπεριφορά αυτή δεν αποτελούσε κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Ισλάμ. Ήταν η αναμενόμενη αντίδραση κάθε μεσαιωνικού στρατού που καταλάμβανε μια πόλη με αυτό τον τρόπο…»

>> Εκτίμηση σγγραφέα: «Στη Δύση, η πτώση της Κωνσταντινούπολης άλλαξε τίποτα αλλά και τα πάντα. Όσοι βρίσκονταν κοντά στα γεγονότα έβλεπαν ότι η πόλη δεν μπορούσε να αμυνθεί. Ως απομονωμένος θύλακας που ήταν, η κατάληψη της ήταν αναπόφευκτη. Αν ο Κωνσταντίνος κατάφερνε να αποκρούσει την οθωμανική πολιορκία ήταν θέμα χρόνου να γίνει νέα απόπειρα. Για όσους ενδιαφέρθηκαν να παρακολουθήσουν η πτώση της Κωνσταντινούπολης ήταν σε μεγάλο βαθμό η συμβολική αναγνώριση ενός δεδομένου: ότι οι Οθωμανοί αποτελούσαν παγκόσμια δύναμη, με ισχυρές βάσεις στην Ευρώπη. Λίγοι είχαν κάνει ορθές εκτιμήσεις…»

 * Αποσπάσματα από το βιβλίο: «Κωνσταντινούπολη 1453, Η τελευταία μεγάλη πολιορκία» του Ρότζερ Κρόουλι (εκδ. Ωκεανίδα, 2005).