«Εξαίρετες οι σχέσεις μου με τον Μακάριο», γράφει ο Κ. Μητσοτάκης: Επιστολή στα «ΝΕΑ» έστειλε ο κ. Κωνσταντίνος Μητσοτάκης για το απόρρητο υπόμνημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ της 28ης Ιουνίου 1965.

Στο υπόμνημα ο τότε υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Παπανδρέου σε κλειστό δείπνο στο σπίτι του με προσκεκλημένο τον Αμερικανό διπλωμάτη Ρίτσαρντ Μπάραμ εμφανίζεται, μεταξύ των άλλων, να υποστηρίζει ότι το σχέδιο Άτσεσον θα έπρεπε να επιβληθεί στον Μακάριο «με πραξικόπημα, αν χρειαστεί».

Η επιστολή του κ. Μητσοτάκη έχει ως εξής:

«Σχετικά με το δημοσίευμα της εφημερίδος σας, του περασμένου Σαββατοκύριακου, 11-12 Ιουλίου, υπό τον εντυπωσιακό δισέλιδο τίτλο “Στο σπίτι του Μητσοτάκη μαγειρεύτηκε η Αποστασία”, έχω να πω τα εξής: Διάβασα και εγώ, με ιδιαίτερη προσοχή και πολύ ενδιαφέρον, σε φωτοαντίγραφο το αμερικανικό έγγραφο, στο οποίο ο συντάκτης σας κ. Δ. Μητρόπουλος στηρίζεται για να βγάλει τα συμπεράσματά του. Το Ίδρυμα “Ανδρέας Παπανδρέου” είχε την καλοσύνη να το θέσει στη διάθεσή μου, μόλις του το ζήτησα. Είναι ένα από τα πολλά αμερικανικά έγγραφα της περιόδου εκείνης, τα οποία εδόθησαν στη δημοσιότητα μετά την πάροδο της τριακονταετίας. Από τους ιστορικούς θα εκτιμηθεί και αυτό, μαζί με όλα τα άλλα, κατ΄ αξίαν. Θεωρώ όμως χρήσιμο για να μπορεί να γίνει, έστω και μετά σχεδόν μισό αιώνα, μια νηφάλια και πολιτισμένη συζήτηση για την ανήσυχο εκείνη περίοδο να επισημάνω τα εξής:

1 Από το έγγραφο βγαίνει έντονη η αγωνία μας, που τη συμμερίζονταν όλες οι πτέρυγες της Ε.Κ., ενώπιον της απειλούμενης ρήξης Γεωργίου Παπανδρέου και Στέμματος. Από τίποτα όμως δεν προκύπτει ότι “εμαγειρεύετο Αποστασία”. Το αντίθετο μάλιστα. Σήμερα είναι πλέον αδιαμφισβήτητο και γενικώς παραδεκτό ότι διαφωνήσαμε με τον Γεώργιο Παπανδρέου γιατί επιμέναμε να παραμείνει στην εξουσία και να βρεθεί αξιοπρεπής διέξοδος της διαφοράς του με τον βασιλιά, σχετικά με το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Αγωνιστήκαμε με πάθος να τον κρατήσουμε στην εξουσία, ενώ αυτός, δυστυχώς, και για τον τόπο και για την Ε.Κ., τελικά προέκρινε τη ρήξη. 2 Ήμουν πράγματι υποστηρικτής του σχεδίου Αcheson. Να θυμηθούμε ότι η κυβέρνηση της Ε.Κ. με τον Γ. Παπανδρέου είχε επανέλθει στην πολιτική της ένωσης και ότι είχε φθάσει σε πλήρη ρήξη και διακοπή σχέσεων με τον Μακάριο. Το σχέδιο Αcheson το εισηγήθηκε θερμά ο Γ. Παπανδρέου στο υπουργικό συμβούλιο, το οποίο το δέχθηκε ομόφωνα με ενθουσιασμό και χειροκροτήματα. Το σχέδιο Αcheson προέβλεπε ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα με αντάλλαγμα τη χερσόνησο της Καρπασίας. Ήμουν επίσης υποστηρικτής της ακόμη καλύτερης λύσης που προέβλεπε το μνημόνιο Τούμπα- Τσακλαγιαγκίλ, λύση που εγώ διαπραγματεύτηκα, η οποία προέβλεπε ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, με αντάλλαγμα την αγγλική βάση της Δεκέλειας, που και σήμερα αποτελεί έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου και θα εδίδετο στην Τουρκία. Και στις δύο περιπτώσεις γνωρίζαμε ότι θα αντιμετωπίζαμε άρνηση του Μακάριου και θα έπρεπε να κάνουμε κάθε προσπάθεια να τον πείσουμε. Προσωπικά όμως, πραξικόπημα εναντίον του, εγώ τουλάχιστον, ποτέ ούτε διανοήθηκα. Άλλωστε οι σχέσεις μου με τον Μακάριο ήσαν εξαίρετες και ποτέ δεν διαταράχθηκαν. Υπήρξα εκείνος που αποκατέστησα τις σχέσεις Ελλάδος- Κύπρου, μετά τη μεταπολίτευση, επί κυβερνήσεως Σ. Στεφανόπουλου και διατήρησα επαφή μαζί του και στην εξορία, επί δικτατορίας. Τότε μάλιστα, μας προσκάλεσε επίμονα, εμένα και τον Πάνο Κόκκα να πάμε στην Κύπρο, πρόσκληση που δεν δεχθήκαμε για να μην τον βάλουμε σε μπελάδες με την Χούντα.

Πιστεύω ακράδαντα ότι ο πρόωρος θάνατός του ήταν τραγωδία και για την Κύπρο και για τον Ελληνισμό. Απεδείχθη ότι ήταν ο μόνος που θα μπορούσε να δώσει λύση στο μεγάλο μας εθνικό θέμα, κάτι που δυστυχώς οι διάδοχοί του δεν κατόρθωσαν μέχρι και σήμερα».

ΣΕ ΣΧΕΣΗ με τα όσα απαντά στην επιστολή του ο κ. Μητσοτάκης, «ΤΑ ΝΕΑ» θυμίζουν την παράγραφο του υπομνήματος για το θέμα της Κύπρου:

«Κύπρος. Υποστηριζόμενος από τον Κόκκα, ο Μητσοτάκης εξέφρασε τις απόψεις του σχετικά με το θέμα της Κύπρου: έδωσε έμφαση στη σημασία τής ελληνοτουρκικής συμβιβαστικής λύσης.

Μια τέτοια λύση ήταν κοντά το περασμένο καλοκαίρι, όταν το ελληνικό Υπουργικό Συμβούλιο συμφώνησε ομόφωνα σχετικά με το σχέδιο Αcheson (...). Το σχέδιο Αcheson είναι η καλύτερη λύση· είναι πολύ καλύτερη από την παραχώρηση ελληνικού εδάφους, που καμία ελληνική κυβέρνηση θα ήταν έτοιμη να προτείνει. Όταν ρωτήθηκε σχετικά με την αποδοχή του Μακάριου για τη λύση τύπου Αcheson, ο Μητσοτάκης ισχυρίστηκε ότι θα μπορούσε και θα έπρεπε να επιβληθεί επί του Μακαρίου, με πραξικόπημα, αν χρειαστεί».